GIỚI THIỆU CHUNG HUYỆN BÌNH GIA

Rate this post
Huyện Bình Gia, tỉnh Lạng Sơn là huyện vùng cao miền núi, cách TT thành phố Lạng Sơn 75 km, theo hướng Tây Bắc, có 5 dân tộc bản địa chính là : Nùng, Tày, Kinh, Dao, Hoa cùng sinh sống, người dân huyện Bình Gia chủ yếu sinh sống bằng nghề nông lâm nghiệp. Nền văn hoá cơ bản của Bình Gia là nền văn hoá Nùng – Tày, đó là nền văn hoá địa phương gắn liền với sự tăng trưởng và sống sót của xã hội, vừa đa dạng và phong phú, phong phú của văn hoá vật thể và phi vật thể, toàn huyện hiện có 3 di tích lịch sử khảo cổ cấp vương quốc ( hang Thẩm Khuyên, Thẩm Hai và hang Kéo Lèng ) ; những di tích lịch sử lịch sử dân tộc cách mạng, di tích lịch sử, danh thắng, khảo cổ học, di tích lịch sử kiến trúc tôn giáo tín ngưỡng, nhất là huyện có tuyến quốc lộ 1B đi từ thành phố Lạng Sơn sang thành phố Thái Nguyên ; tuyến đường 226, 279 tiếp nối với những huyện bạn, tỉnh bạn ( huyện Na Rì – Bắc Kạn ; huyện Bắc Sơn, Tràng Định, Văn Quan, Văn Lãng – tỉnh Lạng Sơn ), tạo điều kiện kèm theo thuận tiện cho việc giao lưu kinh tế tài chính – văn hoá giữa những vùng miền trong, ngoài huyện cũng như trong và ngoài tỉnh. Từ những đặc thù về vị trí địa lý, tiềm năng về văn hóa truyền thống dân tộc bản địa địa phương, tiềm năng về du lịch cùng với những chủ trương về tăng trưởng kinh tế tài chính, gắn với bảo tồn, gìn giữ phát huy giá trị di dản văn hóa truyền thống gắn với tăng trưởng du lịch .

          * Địa hình: Địa hình huyện Bình Gia bị chia cắt mạnh bởi các dãy núi đất và núi đá các dãy đồi, núi ở Bình Gia đều có độ dốc từ 250 – 300 trở lên. Các dải thung lũng hẹp có diện tích nhỏ, không đáng kể, diện tích đất cây hàng năm vì thế không có nhiều nên sản lượng lúa và hoa màu hàng năm thu được không cao. Địa hình của huyện có thể chia thành 4 dạng chính sau đây:

– Dạng địa hình núi đá gồm những dãy núi đá phân chia hầu hết ở những xã phía Tây và Tây Nam huyện như Tân Văn, Hoàng Văn Thụ, Thị trấn và một phần ở những xã Minh Khai, Quang Trung, Thiện Thuật .

         – Dạng địa hình núi đất là phổ biến, độ dốc trên 250 – 300, chiếm tới 70% diện tích đất tự nhiên.

– Các dải thung lũng hẹp, lúc bấy giờ chiếm khoảng chừng 3,5 % diện tích quy hoạnh đất tự nhiên, trong đó nhân dân đã khai thác để trồng lúa chiếm khoảng chừng 91,4 % diện tích quy hoạnh những dải thung lũng .
– Các dải đồi thoải có độ dốc 150 – 200, có diện tích quy hoạnh khoảng chừng 4.000 ha. Dạng địa hình này hoàn toàn có thể khai thác trồng cây ăn quả như đào, lê, mận, mơ, quýt … và trồng cây công nghiệp lâu năm như cây chè .

          * Khí hậu, thủy văn: Bình Gia nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, chịu ảnh hưởng chung của khí hậu miền Bắc, là khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa nhưng mang những nét độc đáo, riêng biệt. Là huyện có mùa Đông lạnh và khô, mùa Hè nóng ẩm mưa nhiều, chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của gió mùa Đông Bắc. Số liệu theo dõi liên tục về khí hậu trong nhiều năm ở huyện, thu được kết quả trung bình như sau: Nhiệt độ không khí bình quân năm 20,8°C; Nhiệt độ tối cao tuyệt đối: 37,3°C; Nhiệt độ tối thấp tuyệt đối -1,0°C; Lượng mưa trung bình năm: 1.540 mm; Số ngày mưa trong năm 134 ngày; Độ ẩm không khí trung bình năm82%; Lượng bốc hơi bình quân năm811 mm; Số giờ nắng trung bình khoảng 1.466 giờ/năm.

          * Tài nguyên đất: Đất đỏ vàng trên đá macma bazơ, ký hiệu là Fk, chiếm 4% diện tích đất tự nhiên. Đất đỏ vàng trên đá phiến sét (Fs): Chiếm 49,2% diện tích tự nhiên. Đất đỏ vàng trên đá macma axít (Fa): Chiếm 28% diện tích tự nhiên. Đất phù sa ngòi suối (Py): Chiếm 0,8% diện tích tự nhiên. Đất dốc tụ (D): Chiếm 5% diện tích tự nhiên.  Đất nâu đỏ trên đá vôi (Fv): Chiếm 0,4% diện tích tự nhiên. Đất vàng nhạt trên đá cát (Fq): Chiếm 5,8% diện tích tự nhiên. Đất đỏ vàng biến đổi do trồng lúa (Fl): Chiếm 1,5% diện tích tự nhiên. Còn lại là diện tích sông suối, núi đá, chiếm 5,3% diện tích tự nhiên.

        * Tài nguyên nước: Huyện Bình Gia có sông Bắc Giang chảy qua với chiều dài trên 50km là nguồn nước quan trọng, tại đây có thể xây dựng nhà máy thuỷ điện… Ngoài ra, trên địa bàn huyện còn có sông Pác Khuông chảy qua và có rất nhiều con suối lớn nhỏ phân bổ ở khắp các xã là nguồn cung cấp chủ yếu nước sinh hoạt cho nhân dân và nước tưới cho sản xuất. Hệ thống sông suối, hồ đập dải đều khắp địa bàn huyện nên thuận lợi cho việc phát triển hệ thống thủy lợi.

        * Tài nguyên rừng: Bình Gia có nguồn tài nguyên rừng khá phong phú, chủ yếu là các kiểu rừng tự nhiên với nhiều loài cây nhiệt đới, gồm các loại gỗ quý (lát hoa, sến…), các loại cây đặc sản có giá trị (sa nhân, song, rễ gió….), các loại tre, nứa, luồng… đặc biệt tại khu bảo tồn thiên nhiên Lân Luông. Tuy nhiên, do quá trình khai thác không có kế hoạch kéo dài, thiếu tổ chức, quản lý… đã dẫn đến hiện nay nguồn tài nguyên rừng nơi đây đã ngày càng bị cạn kiệt.

         * Tài nguyên khoáng sản: Hiện tại trên địa bàn huyện Bình Gia có mỏ than bùn ở xã Hoàng Văn Thụ, trữ lượng khoảng vài trăm ngàn tấn có thể khai thác để sản xuất phân vi sinh mang lại nguồn thu đáng kể kinh tế trên địa bàn huyện. Kim loại quý có vàng sa khoáng ở khu vực xã Tân Văn, Hồng Phong, Quý Hòa, Vĩnh Yên, trữ lượng nhỏ không đáng kể; Quặng sắt, Ăngtymol ở xã Hoa Thám… Bình Gia còn có một khối lượng đá vôi lớn tập trung ở các xã Tô Hiệu, Tân Văn, Hoàng Văn Thụ, thị trấn Bình Gia…

        * Cảnh quan sinh thái: Bình Gia được thiên nhiên ưu đãi với những khu rừng nguyên sinh, rừng đặc dụng, sông hồ tự nhiên, núi non hùng vĩ và hệ thống các hang động, thác nước, xen lẫn trong đó là những nếp nhà sàn còn nguyên bản xinh xắn, tạo nên cảnh quan sinh động, thơ mộng và rất đỗi yên bình. Bình Gia còn là vùng đất nổi tiếng về văn hóa dân gian, lễ hội đặc sắc, ẩm thực phong phú, ngành nghề thủ công truyền thống đậm đà văn hóa dân tộc. Sự hòa đồng giữa con người và thiên nhiên chính là thế mạnh của du lịch Bình Gia.

         * Tài nguyên du lịch phục vụ phát triển du lịch

Tài nguyên du lịch tự nhiên

        – Hang động

         Hang Thẩm Khuyên, Thẩm Hai: hai di tích này nằm cách QL1B từ Lạng Sơn – Thái Nguyên gần 100m. Trong lần khai quật năm 1965, các nhà khảo cổ đã thu được nhiều hóa thạch quí giá gồm răng đười ươi, răng của gấu tre, voi, khỉ đuôi dài và răng của người vượn khổng lồ mang tính chất đặc nguyên thủy. Năm 1993, đoàn nghiên cứu cổ sinh Việt, Mỹ, Australia tiến hành khảo sát thu được một số mẫu trầm tích và hóa thạch, khẳng định hang Thẩm Khuyên có niên đại cách đây 475 nghìn năm. Các di tích này là một tài liệu vô cùng quí báu cho nền khoa học thế giới, cần được nghiên cứu khám phá tiếp. Ở hang Thẩm Hai, các nhà khảo cổ Việt Nam, CHLB Đức đã tìm thấy răng hàm trên của người cổ và nhiều hóa thạch khác. Trong tương lai sẽ cung cấp nhiều thông tin mới làm bằng chứng cho việc nghiên cứu nguồn gốc của loài người.

         Hang Kéo Lèng: Hang Kéo Lèng nằm trên dãy núi Nà Gọi. Tại đây các nhà khảo cổ trong nước cũng đã tìm thấy răng gấu tre, răng hàm, hộp sọ, xương sống của người cổ cách đây 30 nghìn năm. Những hóa thạch về người và động vật cổ ở ba hang động nói trên góp phần minh chứng rằng, ngay từ thời đồ đá xa xưa, ở miền núi phía Bắc ở Việt Nam đã có người vượn sinh sống. Bình Gia (Lạng Sơn) là một trong những cái nôi của loài người. Tháng 12-1993, Bộ Văn hóa – Thông tin đã quyết định cấp bằng công nhận ba di tích hang Thẩm Khuyên, Thẩm Hai, Kéo Lèng là di tích khảo cổ học loại đặc biệt quan trọng. Ngoài giá trị khoa học khảo cổ, ba di tích này còn có giá trị danh thắng. Đến thăm 3 di tích này, du khách như được trở về với một vùng rừng núi tự nhiên nguyên thủy, hoang dã, với những dãy núi đá vôi và rừng trùng điệp của vòng cung Bắc Sơn.

          – Hồ nước

         Hồ Phai Danh: Danh thắng hồ Phai Danh xã Hoàng Văn Thụ (hiện nay chưa được đưa vào mục danh thắng của huyện) có thể khai thác và phát triển thành khu du lịch sinh thái nghỉ dưỡng. Chiều dài hồ 1.200m, chiều rộng 200m, có 2 mặt đập, mặt đập chính dài 125m, mặt đập phụ khoảng 50m, tổng diện tích mặt nước 2,7km2, bao quang hồ là những rừng hồi, chè xanh thắm quyến rũ. Giữa hồ là một đảo nổi, tạo nên vẻ đẹp tự nhiên vốn có. Hồ Phai Danh chỉ cách trung tâm thị trấn Bình Gia chưa đến 1km, là điểm lý tưởng để xây dựng khu du lịch nghỉ dưỡng núi vừa nằm dưới tán hồi vừa nằm ven hồ với cảnh quan đẹp. Tuy nhiên, đây là hồ chứa nước ngọt của thị trấn nên nếu định hướng phát triển du lịch, huyện cần quy hoạch một địa điểm khác làm hồ cung cấp nước sạch cho thị trấn Bình Gia.

           

            – Thác, suối thác

          Thác Đăng Mò: ở vị trí km11 QL279, cách thành phố Lạng Sơn khoảng 90km. Thác Đăng Mò là điểm dã ngoại không thể bỏ qua ở Lạng Sơn. Thác Đăng Mò quanh năm nước đổ tràn qua những triền đá giữa núi rừng hoang sơ, mang vẻ đẹp vô cùng nên thơ và huyền bí.

Ảnh: Thác Đăng Ṃò

Thác Đăng Mò có nước quanh năm, nhưng mùa mưa, lượng nước về sẽ nhiều hơn và hùng vĩ hơn. Nếu không phải vào lúc mưa lớn hay có lũ, dòng thác rất hiền hòa, với độ dốc, độ sâu vừa phải. Những ” bồn tắm vạn vật thiên nhiên ” trong xanh, lý tưởng cho hành khách đắm mình trong làn nước mát, và tận thưởng vạn vật thiên nhiên trong lành, khoáng đạt, hoang sơ. Với vẻ đẹp thơ mộng và những lợi thế riêng, thác Đăng Mò trở thành điểm dã ngoại mê hoặc, không riêng gì với người địa phương quanh khu vực mà còn với hành khách, nhất là vào những ngày hè nóng nực hay dịp cuối tuần .

          Suối thác Mơ: là một con suối bắt nguồn từ đỉnh Khau La, cách bến đò Văn Mịch khoảng 4km, hệ thống đường xá đang xây dựng nên việc tiếp cận còn gặp nhiều khó khăn. Điểm Suối thác Mơ là một điểm chưa được đưa vào khai thác du lịch, mới chỉ được người dân địa phương biết tới. Tuy nhiên, đây là một điểm đến mới lạ và có cảnh quan tự nhiên đẹp, hoang sơ, yên bình. Cách suối Mơ khoảng gần 1km có bản làng của người dân tộc Nùng sinh sống với những nét văn hóa đặc trưng và cảnh quan các đồng lúa, đồng ngô bao quanh làng tạo cảnh quan rất hấp dẫn. Ngoài ra, cách thác chừng vài chục mét là rừng hồi nở hoa thơm ngát vào mùa hè (khoảng tháng 7-8) có thể trở thành điểm tham quan, cắm trại cho khách du lịch. Suối thác Mơ, bản làng dân tộc, rừng hồi và cảnh quan đồng lúa, ruộng nương nơi đây có thể quy hoạch thành điểm du lịch hấp dẫn khách du lịch.

             Thác Thang Sao: Thuộc xã Quang Trung, cách thị trấn Bình Gia khoảng 15km. Đường đi đã được trải nhựa, tuy nhiên để tiếp cận được chân thác cần phải đi bộ khoảng hơn 1km, đường ven suối.

Thác Thang Sao cao khoảng chừng 70 m, rộng khoảng chừng 15 m, nước chảy quanh năm. Vẻ đẹp của dòng thác là ở mạng lưới hệ thống những bậc đá như có sự sắp xếp thành từng lớp từng lớp .
Đây là một điểm có tiềm năng khai thác tăng trưởng những mô hình du lịch mạo hiểm, nghỉ ngơi, thăm quan .

Ảnh: Thác Thang Sao

             Núi Nàng Tiên (đồi cỏ Lân Luông) thuộc bản Nà Tàn, thôn Lân Luông, xã Thiện Hòa, đây là khu vực thuộc loại địa hình đồi núi thấp với những thảm cỏ xanh mướt khoảng 240ha. Đứng ở nơi đây du khách có thể cảm nhận được sự hùng vĩ, bao la của đất trời Bình Gia – vùng đất mang theo nhiều điều bí ẩn, cảnh đẹp đang chờ những người yêu thiên nhiên đến khám phá, thưởng ngoạn và tận hưởng vẹ đẹp tự nhiên yên bình và quyến rũ. Trước khung cảnh đẹp đó, du khách có thể lặng nhìn bầu trời, núi xa, trên thảm cỏ xanh, với những đàn bò, trâu đang ung dung gặm cỏ, càng tạo lên một bức tranh quá hoàn hảo cho Bình Gia, chính mắt mình thưởng ngoạn, dùng chính tai mình lắng nghe lời thầm thì của núi rừng. Ngoài ra, đứng trên núi Nàng Tiên có thể nhìn thấy thung lũng của huyện Na Rì – Bắc Kạn. Núi Nàng Tiên có tiềm năng để phát triển thành khu nghỉ dưỡng, cắm trại, vui chơi. Tuy nhiên, nơi đây còn khá hoang sơ do cách xa trục đường chính, giao thông xuống cấp nhiều đoạn còn chưa được nâng cấp thành đường bê tông, nhựa nên gây khó khăn cho việc tiếp cận.

  • Thung lũng xen lẫn bản làng .

            Thung lũng Trầm Ải: Nằm cách trung tâm huyện Bắc Sơn 8km nơi đây được bao bọc bởi dãy núi đá vôi, xen kẽ là những dòng sông nhỏ uốn lượn quanh cánh động lúa mênh mông, hay lững lờ trôi bên những nếp nhà nho nhỏ của người dân tộc Tày, Nùng. Đây là lúc cả thung lũng ngập tràn trong hương thơm của lúa chín quyện với nắng vàng óng ánh hay những đám mây lơ lửng trên chóp núi, điểm tô thêm những bản làng bình yên nép mình dưới chân núi.

Tô điểm cho thung lũng Trầm Ải là những nhà sàn xưa cũ đặc trưng, càng làm điển hình nổi bật nên nét thanh thản mộc mạc của cả thung lũng dài rộng bát ngát lọt giữa bốn bề núi đá vôi trùng điệp. Một khu vực đẹp và rất thích hợp cho những buổi picnic, cắm trại qua đêm. Vào buổi tối khách du lịch sẽ đắm chìm trong cảnh đẹp huyền ảo lúc hoàng hôn xuống hay ngắm sương mù trắng xóa trước khi bình minh lên. Đến với thung lũng Trầm Ải không chỉ hoàn toàn có thể cắm trại, nghỉ ngơi thư giãn giải trí, mà còn hoàn toàn có thể chụp những bức ảnh đẹp bên cảnh núi rừng Bình Gia thơ mộng …

– Đèo Khau Hương: Thuộc  ranh giới giữa xã Hoa Thám,  huyện Bình Gia và huyện Tràng Định. Đèo Khau Hương nằm ở phía Đông Bắc thuộc địa giới hành chính thôn Khuổi Pàn, Bản Pìn xã Hoa Thám, cách bến đò Văn Mịch – trung tâm xã Hồng Phong 12km, cách trung tâm huyện Bình Gia 32km, phía Bắc và phía Đông Bắc tiếp giáp với xã Bắc Ái huyện Tràng Định, phía Nam và Đông Nam tiếp giáp với xã Hồng Phong, huyện Bình Gia. Có độ cao 771m.

Ảnh: Phong cảnh nh́ìn từ trên đỉnh
đèo Khau Hương

Đường tỉnh lộ 226 đi qua đỉnh Khau Hương thuận tiện cho việc giao thông vận tải đi lại và ngắm cảnh sắc đẹp, chiêm ngưỡng và thưởng thức những đặc sản của địa phương, ngoài những ở khu vực đèo Khau Hương có những đặc sản như rượu men lá tích hợp với nguồn nước sạch để nấu rượu đã tạo nên tên thương hiệu rượu Khau Hương được yêu thích .

Đỉnh Khau Ngoàm: Đỉnh Khau Ngoàm thuộc xã Minh Khai, với độ cao hơn 1.000m thì đây là đỉnh núi cao nhất huyện Bình Gia. Cách thị trấn Bình Gia khoảng 20km.Từ tỉnh lộ 226 đi thêm khoảng 5km đường đèo (có thể sử dụng xe máy nhưng đường đất, dễ xảy ra trơn trượt vào ngày mưa và sương), sau đó đi bộ qua những quả đồi để đến được đỉnh Khau Ngoàm. Mặc dù đỉnh núi cao hơn 1.000m nhưng độ dốc thoải, có đường mòn rất thuận lợi cho việc chinh phục đỉnh Khau Ngoàm. Đứng trên đỉnh Khau Ngoàm có thể phóng tầm mắt chiêm ngưỡng thung lũng dưới chân núi và các ngọn đồi nhấp nhô.

Đỉnh Khau Ngoàm là một khu vực mê hoặc dành cho hành khách ưa tò mò, thích chinh phục. Ngoài việc ngắm cảnh trên đỉnh Khau Ngoàm, khi tới đây hành khách hoàn toàn có thể tổ chức triển khai cắm trại, dã ngoại chinh phục đỉnh núi, thời tiết của đỉnh Khau Ngoàm rất thích hợp cho việc cắm trại, dã ngoại .

            Bản Khau Phụ: thuộc xóm Pò Pái, xã Tô Hiệu, cách thị trấn Bình Gia khoảng 5km. Trong thôn có 10 hộ gia đình người dân tộc Nùng sinh sống. Tất cả các hộ gia đình trong thôn vẫn giữ được những nét đặc trưng về nhà ở, văn hóa sinh hoạt, ẩm thực,… của cộng đồng người dân tộc Nùng. Bản Khau Phụ là thôn có thể triển khai xây dựng làng du lịch cộng đồng.

* Tài nguyên du lịch văn hóa truyền thống :

Huyện Bình Gia hiện có 5 dân tộc bản địa chính Nùng, Tày, Kinh, Dao, Hoa cùng sinh sống. Nơi đây còn lưu giữ được khá nhiều nét văn hóa truyền thống rực rỡ của những dân tộc bản địa, nổi bật là những di sản văn hóa truyền thống phi vật thể như : những làn điệu Then, Sli, Lượn, quan làng, cỏ lẩu, múa sư tử, võ dân tộc bản địa … Hệ thống di sản văn hóa truyền thống vật thể phong phú .
Tổng số di tích lịch sử trên địa phận huyện : 34 di tích lịch sử. Trong đó : Di tích lịch sử dân tộc cách mạng 15 ; Di tích kiến trúc – Tôn giáo tín ngưỡng 12 ; Di tích khảo cổ học 6 ; Di tích danh thắng 01 .

Huyện Bình Gia có 03 điểm di tích Quốc gia đó là hang: Thẩm Khuyên, Thẩm Hai, và hang Kéo Lèng… và 10 điểm di tích cấp tỉnh, 21 di tích nằm trong danh mục của tỉnh. (Chi tiết về tài nguyên du lịch nằm trong phụ lục 5.)

         – Di chỉ khảo cổ học đã được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch xếp hạng: Hang Thẩm Khuyên, Thẩm Hai, Kéo Lèng: trong đó di tích Thẩm Khuyên, Thẩm Hai nơi phát hiện dấu tích của người và động vật thời cổ, khai quật phát hiện  xương – răng của người và động vật cổ, xác định di tích có niên đại cách ngày này trên 470.000 năm, là di tích được đánh giá là di tích đặc biệt quan trọng; Kéo Lèng di tích cổ sinh của người tiển sử nước ta, nơi dây đã phát hiện nhiều hiện vật quý giá  như: Xương hoá thạch của người và các loại động vật thời thái cổ, xác định niên đại của khu di tích thuộc thời hậu cách tân cách ngày này khoảng 30.000 nãm.

          – Các lễ hội có tiềm năng gắn với phát triển du lịch: Huyện Bình Gia hiện có 82 lễ hội, diễn ra từ 1/1 âm lịch hằng năm, những lễ hội dân gian đậm đà bản sắc dân tộc được tổ chức như: hội lồng tồng thôn bản Chu (xã Hưng Đạo), hội cầu mùa bản Muống (xã Mông Ân), hội bản Giểng (xã Hoa Thám), hội Năm SLim (xã Hồng Phong)… Nổi bật và đặc sắc hơn cả là lễ hội Phài Lừa – Văn Mịch, với nhiều giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc được phục dựng từ năm 2003 và tổ chức 3 năm 1 lần vào ngày 4/4 năm nhuận.

           +  Lễ hội Phài Lừa – Văn Mịch, xã Hồng Phong: Gắn với lễ hội là vùng di tích lịch sử bến đò Văn Mịch, đồi Pò Chầu, cụm khu di tích xã Hoa Thám. Được tổ chức vào ngày mùng 4 tháng Tư âm lịch của năm nhuận (tức là 3 năm tổ chức 1 lần) tại Đình Bà ở thôn Pò Kù, Đình Ông ở phố Văn Mịch và đua bè mảng trên đoạn sông trước Đình Ông- là một lễ hội độc đáo hội tụ đầy đủ các yếu tố truyền thuyết, tín ngưỡng, văn hóa và tinh thần thể thao, thượng võ.

Xuất phát từ thần thoại cổ xưa, tiệc tùng Phài Lừa được tổ chức triển khai với ý nghĩa đón thần rắn trở về Văn Mịch thăm cha mẹ và bà con dân bản, để luôn nhớ công ơn và thán phục cái sức mạnh khác thường cùng với ý chí, quyết tâm cao độ đã quả cảm tàn phá hàng loạt lũ thuồng luồng gian ác. Đua bè mảng đây chính là để nghênh đón, để tưởng niệm ngày rắn xuống sông đánh nhau với thuồng luồng giữ yên đời sống cho dân bản .
+ Lễ hội dân gian thôn Còn Nưa, xã Tân Văn, gắn liền với những điểm di chỉ khảo cổ hang Thẩm Khuyên, Thẩm Hai và cụm di tích lịch sử kháng chiến đèo Kéo Coong .
+ Lễ hội cầu mùa bản Muống, xã Mông Ân : Đây là một liên hoan truyền thống lịch sử gắn liền với nền nông nghiệp của những đồng bào dân tộc bản địa trên địa phận xã Mông Ân nói riêng và đồng bào những dân tộc bản địa huyện Bình Gia nói chung. Lễ hội được diễn ra vào ngày mùng 10 tháng Giêng hàng năm. Ngoài phần lễ trong lệ hội còn có những điệu múa lân, sư, rồng, múa sư tử mèo vô cùng rực rỡ, mê hoặc. Đặc biệt, tại liên hoan còn diễn ra trò diễn sĩ – nông – công – thương, đây là trò diễn rực rỡ, đặc trưng của địa phương như : kéo co, ném còn, đánh sảng, đánh yến … cũng được tổ chức triển khai. Và điều đặc biệt quan trọng hơn là nằm gần bản Muống còn có những danh lam thắng cảnh như thác Đăng Mò, động Ngườm Móc …

              – Văn hóa- nghệ thuật: Các hoạt động văn hóa, văn nghệ luôn được huyện Bình Gia tập trung chỉ đạo thực hiện. Nhiều câu lạc bộ, loại hình văn hóa được thành lập và đi vào hoạt động có hiệu quả. Hiện nay, trên địa bàn huyện có 1 chi hội bảo tồn dân ca và hơn 11 câu lạc bộ (CLB) bảo tồn dân ca với trên 200 hội viên, chi hội và các CLB đã hướng dẫn, động viên khuyến khích các hội viên tích cực tham gia vào các hoạt động bảo tồn và lưu giữ những làn điệu dân ca đặc trưng của dân tộc. Năm 2018, huyện thường xuyên tổ chức các liên hoan văn nghệ quần chúng, các chương trình giao lưu, biểu diễn văn nghệ, hội thi, hội diễn… nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa, nghệ thuật của địa phương.

+ Lễ cấp sắc thầy Tào dân tộc bản địa Nùng – Bình Gia Lạng Sơn : Hát Then – Di sản văn hóa truyền thống rực rỡ đã đi vào đời sống niềm tin của hội đồng những dân tộc bản địa Tày, Nùng, Thái. Nghề hát Then nói chung và Then của người Tày, Nùng nói riêng ở tỉnh Lạng Sơn có những phương pháp hành nghề, khoảng trống diễn xướng, nghi lễ … rất đặc trưng. Trong những nghi lễ ấy, nghi thức cấp sắc lần đầu là một trong những nghi lễ chính của “ Lẩu khai quang ” ( Đại lễ mở hào quang cho người làm Then ), đó là dẫn chứng để cho một người có căn duyên hành nghề này được ghi nhận đủ năng lực để thực thi nghi lễ cúng, bái, cầu an trong đời sống tâm linh của hội đồng .

             – Điệu múa sư tử Mèo của dân tộc Tày Nùng – Múa sư tử mèo đã được hình thành qua nhiều thế hệ và gắn bó lâu đời với đồng bào các dân tộc Tày, Nùng ở Bình Gia. Với đồng bào múa sư tử Mèo là linh hồn làm nên sức sống ngày hội, tạo không khí sôi động, lôi cuốn và phản ánh khát vọng con người về một cuộc sống tốt đẹp hơn. Tùy vào không gian, địa điểm, mục đích, yêu cầu múa sư tử Mèo có nhiều nghi thức, điệu múa và các trò diễn cho phù hợp như: múa chào thần thánh; múa chúc mừng năm mới các nhà trong làng (pai hờn, pái lờn); múa đi đường, múa tại hội lồng tồng… và các trò diễn như: báo đông, trò vui của khỉ, múa võ (oóc quyền)… Với những giá trị văn hóa đặc sắc múa sư tử Mèo ở Lạng Sơn Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ra quyết định số 1852 công nhận là loại hình Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, vào ngày 8/5/2017.

Nhà sàn có diện tích quy hoạnh sử dụng rất lớn, gồm có 3 gian 2 trái, chia thành những gian và mỗi gian đều có tính năng riêng : gian giữa dùng làm bàn thờ cúng, để cầu nguyện ông bà tổ tiên phù hộ cho mái ấm gia đình an lành, ấm no và niềm hạnh phúc. Còn những gian phụ được dùng để hoạt động và sinh hoạt, để đồ vật …
Cầu thang lên nhà sàn làm bằng gỗ và thường có 9 bậc, mỗi bậc tượng trưng cho một vía của người phụ nữ Tày. Gầm sàn là nơi để dụng cụ sản xuất như cuốc xẻng, cày, bừa, nhốt gia súc, gia cầm. Trong ngôi nhà sàn, từ cách sắp xếp khoảng trống thờ cúng tổ tiên, nơi tiếp khách, bếp núc cho tới buồng ngủ của mỗi thành viên trong mái ấm gia đình đều bộc lộ rõ phong tục, tập quán, nền nếp của đồng bào Tày .
Trong ngôi nhà Sàn phải kể đến thẩm mỹ và nghệ thuật bài trí. Người Tày thường đặt nhà bếp đặt ở gian chính giữa ngôi nhà, đây là nhà bếp chính dùng để tiếp khách và là nơi giữ lửa cho toàn bộ những nhà bếp khác cũng như sưởi ấm cho cả mái ấm gia đình ; nhà bếp thứ hai được đặt cạnh giường của người già với mục tiêu giữ ấm trong mùa đông ; nhà bếp ở đầu cuối dùng để chế biến thức ăn, nhà bếp này thường được dựng ở một gian riêng .
Đi lên hết cầu thang bước vào cửa nhà, đi sâu vào trong nhà để ở. Từ đấy tổng thể vật tư để làm nhà bằng tre, nứa, gỗ … đều lấy đầu ngọn quay về cửa ra vào ( vào ngọn, ở gốc ). Đặc điểm này làm ra nét đặc trưng rất riêng không liên quan gì đến nhau trong văn hóa truyền thống dựng nhà của người Tày nơi đây với những dân tộc bản địa khác .
Từ thế hệ này truyền sang thế hệ khác, những ngôi nhà sàn giản dị và đơn giản, mộc mạc đã trở thành nét đặc trưng cho đời sống vật chất và ý thức của hội đồng dân tộc bản địa Tày, Bình Gia .

          – Trang phục: chủ yếu là cắt may từ vải bông tự dệt có nhuộm chàm; với nhiều kiểu cách khác nhau. Đặc trưng nữ giới Tày có trang phục áo dài (slửa lì); nữ giới Nùng cũng có áo dài năm thân như Tày nhưng khác về hoa văn, cách thắt lưng, thân áo ngắn hơn; Vì vậy người Tày được các dân tộc khác gọi là cần slửa lì- người áo dài; người Nùng là cần slửa tẩn – người áo ngắn.  Đặc trưng nữ giới Nùng còn có áo ngắn (Nùng cúm cọt, phàn slình) với các hoa văn, họa tiết khác biệt. Áo của nam giới Tày là áo ngắn bốn thân, xẻ ngực; trước kia còn mặc áo năm thân dài đến gối, có thắt lưng trang trí; nam giới Nùng chỉ có áo ngắn bốn thân, xẻ ngực (chất kháu)…

          – Ẩm thực cổ truyền: các loại xôi, bánh (xôi màu, xôi chám, bánh chưng, bánh dày, bánh ngải, bánh tro – pẻng dứt, pẻng đắng, bánh trôi, khẩu sli, pẻng khô…, khẩu mẩu),măng đắng luộc, rau ngót rừng xào, canh măng, trám trắng, trám đen, măng nhồi (mảy nhừng, canh nấm (bjoóc đin, bjoóc pjào), nấm hương rừng, canh củ mài, phjắc dạn xào trứng…, các món ăn chế biến từ cá (cá nướng, cá sấy); từ thịt (vịt quay, lợn quay, khau nhục, chân giò nhồi, gà tần…). Đồ uống của cộng đồng các dân tộc điển hình người Tày ở một số nơi có tập quán dẫn nước từ khe bằng ống tre để uống và sinh hoạt; người Nùng có tục nấu cháo loãng để ở bếp, nhất là vào mùa hè. Rượu là thứ đồ uống phổ biến ở dân tộc Tày, Nùng. Đồng bào nấu rượu bằng gạo, ngô (lẩu sliêu), rượu nếp ủ trong hũ (lẩu van).

         Khách du lịch đến với Bình Gia còn được thưởng thức những đặc sản mang đậm hương vị con người vùng rừng núi Đông Bắc. Trong số những món ăn đặc trưng ấy, phải kể đến lợn sữa quay mác mật; lạp xường ướp gừng đá (phúng sòng) là một những món ăn được coi là đặc sản của người dân xứ Lạng.

Đặc sản trong huyện đa phần : Hồi, quế, loại sản phẩm quả mắc mật ( quả khô, tươi, lá đều hoàn toàn có thể sử dụng để chế món ăn ), quýt, gứng đá ( khinh gèng )

            – Tín ngưỡng, tôn giáo: Thờ cúng tổ tiên, thờ các vị thần khác ở trong nhà. Người Tày – Nùng chịu ảnh hưởng của tôn giáo nhưng đã cải biến nó để phù hợp với tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên. Người ta thờ cúng tôn giáo ngay tại gia đình chứ không xây chùa chiền, đền đài, miếu mạo… để cúng mà kết hợp với bàn thờ ngay tại nhà cùng với bàn thờ gia tiên, gian thờ tổ tiên của người Tày có một khám thờ rất linh thiêng, đặt bên trên bàn thờ tổ tiên đó là nơi thờ Phật Bà Quan Âm (Quan Âm Bồ Tát) và Hắc Hổ Huyền Đàn, là hai vị thần rất linh thiêng, có thể giúp gia đình trừ được tà ma); thờ bà mụ; thờ Táo quân; thờ tổ sư thầy Tào, thầy Mo, thầy Then. Thờ các vị thần của bản, thổ địa: Miếu (thó); một số nơi có đình thờ thành hoàng, …

Hiện nay những ảnh hưởng tác động của tam giáo : Phật, Đạo, Nho vẫn sống sót tại với những mức độ khác nhau góp thêm phần tạo nên sự phong phú và truyền thống riêng về văn hóa truyền thống của người Tày – Nùng ở huyện Bình Gia .

        – Những nghi lễ chính trong năm: Tết Nguyên đán (Bơn chiêng, vằn nèn, Kin nèn); Hội Lồng tồng (hội xuống đồng); Tết Thanh minh (tảo mộ, chạp mả 3/3 âm lịch); Tết Đoan Ngọ 5/5 âm lịch, hay còn gọi là diệt sâu bọ (khả mốc mèng); Lễ cúng thần ruộng, vía trâu; Tết 14 tháng 7 (nèn bươn chất slíp slí);… Tết trung thu (rằm tháng tám); Tết cốm và cơm mới vào tháng chín và tháng mười âm lịch; Tết Đông chí…

           – Nghề thủ công mỹ nghệ ở Bình Gia: Nghề trồng hồi; nghề trồng bông, dệt vải và thổ cẩm, đan lát.

– Nghệ thuật – tri thức dân gian :
Huyện Bình Gia nổi tiếng với những nghệ thuật và thẩm mỹ tranh dân gian, tranh thờ của những dân tộc bản địa, những trò diễn và khoảng trống thẩm mỹ và nghệ thuật truyền thống cuội nguồn : Lễ xiên đàn phá ngục ở những đám tang, trõ sỹ nông công thương, diễn xướng Then .

            Nghệ thuật: Hát dân ca Tày, Nùng: Hát Then (Tày, Nùng), pựt, hát Sli, Sloong hàu, sình làng (Nùng), hát lượn slương (Tày), cỏ lẩu, đồng dao và trò chơi trẻ em, phương ngôn, tục ngữ, hát quan lang,… hát ru, câu đố dân gian, truyện kể Tày Nùng.

Tri thức dân gian : của đồng bào những dân tộc bản địa huyện Bình Gia rất phong phú và đa dạng, gồm có những kinh nghiệm tay nghề trong sản xuất nông nghiệp, những bài thuốc dân gian gia truyền thống, những giải pháp chế biến những món ăn, đồ uống như lợn quay, vịt quay, khau nhục, lạp xường … vẫn được duy trì trong đời sống hoạt động và sinh hoạt của nhân dân. Thông qua việc ra mắt, tiếp thị những món ăn truyền thống lịch sử nhân những dịp liên hoan, những hội chợ, triển lãm và tại những khách sạn, nhà hàng quán ăn những món ăn truyền thống cuội nguồn dân tộc bản địa đã trở thành nét đặc trưng riêng không liên quan gì đến nhau của văn hóa truyền thống nhà hàng Xứ Lạng, được nhiều bạn hữu, hành khách du lịch thăm quan biết đến và chiêm ngưỡng và thưởng thức .
Phát huy và tăng trưởng văn hóa truyền thống những dân tộc thiểu số đã có nhiều cố gắng nỗ lực. Điều đáng nói là, việc bảo tồn di sản văn hóa truyền thống những dân tộc bản địa đã tạo được không khí hoạt động và sinh hoạt phong phú, độc lạ trong đời sống nhân dân. Các ông mo, bà Then không còn đứng ngoài đời sống hoạt động và sinh hoạt hội đồng mà tự khẳng định chắc chắn mình trong hoạt động và sinh hoạt tín ngưỡng – tôn giáo, truyền dạy nghi thức, kiến thức và kỹ năng dân gian … cho lớp trẻ, tạo được sự chuyển giao đầy ý nghĩa giữa những thế hệ .