Học Nghệ Nhân Đỗ Vân Kỳ Cách Làm Đèn Cù Chơi Trung Thu, Đèn Cù (Đèn Ông Sư ) Trung Thu Truyền Thống

Lang thang trên phố thu để kiếm chút gì đó còn đọng lại trong hồi ức trẻ thơ. Mùa Trung thu xưa của những chiếc lồng đèn kéo quân, đèn ông sao, đèn ông sư, đèn lon bia, bươm bướm. Những chiếc lồng đèn thô sơ được chuốt từ tre rồi dán giấy bóng kiếng lên. Nhớnhữngđêm trăng củavùng quêít đèn đóm hình ảnh những chiếc lồng đèn chợt lộng lẫy lạ rõ như mới hôm nào.

Bạn đang xem : Cách làm đèn cù

Trung thu là thưởng trăng, ăn bánh, rước đèn vậy nên mới có những tên gọi khác như Tết trông Trăng, Tết hoa đăng, Tết Thiếu nhi. Trẻ em rất mong đợi được đón tết này vì thường được người lớn Tặng đồ chơi, thường là đèn ông sao, đèn kéo quân, tò he, mặt nạ ông địa, trống tay,… và được ăn bánh nướng, bánh dẻo, xemmúa lân, múa sư tử, múa rồng.

Hình ảnh những chiếc đèn thắp nến xanh đỏ chạy vòngkhắp xómđã đi vào ký ức của bao người mỗi độ trăng rằm tháng Tám. Những ngày này, dạo ngoài đường đã thấy các shop bày bán đầy những bánh trung thu, những lồng đèn xinh xinh gắn điện xanh đỏ nhấp nháy. Thế nhưng nhiều người vẫn đi tìm một loại lồng đèn – kiểu lồng đèn truyền thống lịch sử thời xưa, của một thời tuổi thơ kinh hoàng ngày nào.

Nhân dịp Trung thu 2018 năm nay, anhhungxadieu.vn xin tổng hợp một bài viết ra mắt 10 loại đèn Trung thu truyền thống cuội nguồn từng thông dụng rất nhiều trong dân gian, thời của các thế hệ 7 x, 8 x trở lại trước.

1. Đèn ông sao

Nhắc đến đèn lồng chơi Trung thu hẳn ai trong tất cả chúng ta cũng nhớ ngay đến tuổi thơ và những chiếc đèn ông sao năm cánh tỏa nắng rực rỡ sắc màu được làm từ que tre và giấy bóng kính. Từ thời xưa, đèn ông sao đã trở thành hình tượng không hề thiếu trong ngày tết Trung thu của trẻ nhỏ Nước Ta, đặc biệt quan trọng là ở vùng nông thôn. Đèn có hình ông sao năm cánh được làm từ cật tre, giấy bóng kính và được trang trí các họa tiết có sắc tố sặc sỡ, đẹp mắt.

Hướng dẫn cách làm lồng đèn ông sao

Hướng dẫn cách làm lồng đèn ông sao

Chiếc đèn ông sao năm cánh luôn là kí ức khó quên của nhiều người

Ý nghĩa của chiếc đèn ông sao

Theo thần thoại cổ xưa thì đèn ông sao và mặt nạ là hai vật được ông bụt tăng cho một chàng trai trong lần đầu hẹn gặp mặt tình nhân qua những lá thư. Nhưng cô gái cũng hẹn gặp rất nhiều chàng trai khác và đã không nhận ra anh dưới lớp mặt nạ lẫn trong đám đông. Chàng trai tuyệt vọng quyết chí học tập siêng năng và thành tài về sau lên làm vua. Để kỉ niệm cho nỗi buồn lớn nhất khi xưa, nhàvua tổ chức triển khai tiệc tùng vào đêm rằm trung thu hàng năm. Những người dự hội là trẻ nhỏ sẽ đeo mộtchiếc mặt nạ giấy xấu xí và tay cầm 1 chiếc đèn lồng hình ngôi sao 5 cánh để soi sáng xung quanh. Với ý nghĩa lànếu giữ chotâm hồn trong sáng và chân thành, dù có che dấu khuôn mặt thật thì xung quanh vẫn nhận ra tấm lòng nhân ái và chân thành của nhauqua ánh sáng của chiếc đèn ngôi sao 5 cánh, không một chút ít dối gian. Để trẻ nhỏ tin vào những tốt đẹp, cần mẫn học tập, lớn lên, trưởng thành mà mang lại niềm hạnh phúc cho người khác.

Ngoài ý nghĩa dân gian trên thì đèn ông sao còn tượng trưng cho ngôi sao 5 cánh năm cánh trên lá cờViệt Nam. Bài hát ” Chiếc đèn ông sao ” của Pham Tuyên sáng tác sinh ra năm 1956. Trong lời bài hát có đoạn :

“ Đây cầm đèn sao sao chiếu vô Nam.

Đây ánh tự do đuổi xua loài xâm lăng ”

Chính là tình cảm hướng về quốc gia lúc bấy giờ vẫn còn bom đạn cuộc chiến tranh.

2. Đèn cù ( đèn ông sư )

” Sở dĩ gọi là đèn cù vì nó quay như cái cù, còn gọi là đèn ông sư vì cái chao đèn hình giống cái mũ mà hòa thượng hay đội trên đầu ” Nhiều người không phân biệt được đèn kéo quân với đèn cù, thực ra do đèn kéo quân cũng quay nên nhiều nơi cũng gọi nó là đèn cù. Nhưng cái quay của đèn kéo quân chậm, uyển chuyển vớibóng hắt của các hình thù chứ không nhanh như con cù giống đèn cù được.

Đèn ông sư loại đèn có bánh xe đẩy mà nhiều thế hệ 7 x, 8 x thích chết mê chết mệt

So sánh đèn cù ( đèn ông sư ) với đèn kéo quân.

Đèn kéo quân thì gá buộc những vòng tròn quanh thân trục với những hình người, thú, cảnh vật to nhỏ theo các truyện cổ tích. Khi đèn được đốt lên, nhờ sức đẩy của hơi nóng từ ngọn nến thắp bên trong mà trục đèn quay tròn, các hình thể cũng quay theo, bóng hắt lên bốn mặt của cây đèn.

Còn đèn ông sư quay được nhờ 2 bánh xe bằng gỗ truyền động gắn vuông góc với nhau, mộtbánhgắn chặtvới đế đèn, bánhkia lăn trên mặt đất. Người chơi đẩy đèn qua một tay cầm dài khoảng chừng 1 m. Khi di truyền bánh xe bên dưới quay và truyền động theo phương vuông góc làm đèn tự quay xung quanh trục. Tốc độ quay của đèn ông sư phụ thuộc vào vận tốc vận động và di chuyển của đèn và nhanh hơn rất nhiều so với đèn kéo quân.

Cấu tạo và nguyên tắc hoạt động giải trí của đèn cù ( hay đèn ông sư )

Một loại đèn khác cũng dựa trên nguyên tắc này của đèn ông sư là đèn xe lon ( hay đèn ống bơ đẩy ) sẽ được nhắc tới bên dưới.

3. Đèn kéo quân

Đèn kéo quân, hay một số ít nơi cũng gọi là đèn cù, là một loại đèn lồng đốt nến làm bằng giấy và tre có nguồn gốc từ Trung Quốc. Ngày xưa phổ cập trong nhiều dịp lễ tết và đặc biệt quan trọng là vào dịp Tết Trung thu hàng năm. Bên trong chiếc đèn đặt biệt này có những hình ảnh dân gian quen thuộc được gắn lên khi đốt đèn bóng của nó sẽ in lên mặt ngoài của đèn ( giống như múa rối bóng ) và xoay quanh vòng tròn liên tục, nhìn như một đoàn quân đang vận động và di chuyển dài vô tận. Vì thế nó mới mang một cái tên rất đặc biệt quan trọng và thân thiện ” đèn kéo quân “.

Hướng dẫn cách làm lồng đèn kéo quân

Hướng dẫn cách làm lồng đèn kéo quân

Vào ngày tết trung thu xưa chiếc đèn đượcbao đứa trẻngưỡng mộ và mơ ước đó chính là đèn kéo quân.

4. Đènxe lon ( đèn ống bơ )

Đèn xe lon là một mónđồ chơisáng tạocực hot của nhiều trẻ nhỏ thế hệ 7 x, 8 x cách đây trên 20 năm. Cứ mỗi dịp Trung thu về, con gáithì xách hay đèn quả trám làm từ lon nước ngọt, bọn con traithì lại thích đẩy đèn xe lon, đứa bé thì xách lồng đèn xếp bằng giấy ( đèn giấy nhún ), đương nhiên không hề thiếu lồng đèn ngôi sao 5 cánh, đèn kéo quân nữa, hồi đó chưa cóđồ chơi tân tiến haylồng đèn điện tử bằng nhựa nha

Chắc hẳn nhiều bạn ở đây không còn lạ lẫm với chiếc đèn ống lon ( xe lon ) tự làm. Chỉ từ một cọng dây kẽm, hai chiếc lon sữa bò, một cây tre và rất ít công sức của con người là ta đã hoàn toàn có thể tự làm lồng đèn xe ống lon đẩy có đèn xoay như xe công an phát sáng cả một góc phố phường.

Video – Hướng dẫn làm lồng đèn xe lon độc lạ bằng lon sữa

Video – Hướng dẫn cụ thể cách làm lồng đèn xe lon độc lạ bằng các lon sữa bỏ đi

5. Đèn lồng ống lon ( đèn quả trám )

Loại đèn kiểu qủatrám này hoàn toàn có thể xếp bằng giấy, nhưng làm bằng ống lon bia hay nước ngọt coca cola vừa nhanh, đẹp mà lại bền nữa

Video – Hướng dẫn làm lồng đèn từ ốnglon bia nước ngọt độc lạ

Xem Video – Hướng dẫn chi tiết cụ thể cách làm lồng đèn bằng lon bia hat nước ngọt coca

6. Đèn film cũ

Nép mình bên rừng lồng đèn thời thượng của con phố lồng đènngày nay vẫn còn đâu đó đó những nghệ nhân già đang miệt mài làm ra những chiếc lồng đèn đúng chất Trung thu xưa – lồng đèn làm bằng giấy film cũ, loại lồng đèn phổ cập của Trung thu của thế hệ 7 x, 8 x.

Cùng với đèn ống lon, đèn Trung thu làm từ giấy film cũ phổ cập vào những năm 1980 – 1990. Xuất phát từ những cuộn film chụp ảnh, phim điện ảnh cũ đã qua sử dụng, các nghệ nhân nghĩ cách làm ra loại đèn giấy film. Thời đó, một số ít trường tiểu học cũng từng đưa vào môn Thủ công dạy cho học viên cách làm loại đèn này. Dù cho mẫu mã không phong phú, chỉ xoay quanh các loại đèn hình chùa, trái bí, tàu thủy, đèn kéo quân nhưng do sắc tố, bền, chịu được nước và độ sáng bóng loáng khi thắp đèn nên vẫn khiến trẻ nhỏ thú vị.

Chiếc đèn sẽ bị quên lãng ?

Nhìn chừng như đơn thuần nhưng để cho ra lò những chiếc lồng đèn này phải trải qua rất nhiều quy trình với sự tỉ mỉ cao vì toàn bộ đều làm bằng tay. “ Công việc tưởng như thời vụ nhưng mái ấm gia đình tôi cả sáu người phải chuẩn bị sẵn sàng cả năm mới bán một mùa. Hết tẩy màu film, đo khuôn, cắt khúc đến xâu mái, bó thân đèn … rất mất thời hạn ” – dì Sáu một nghệ nhân làm lồng đèn giấy film từ những năm 1980 chợKim Biên san sẻ.

Xem thêm :

Thế nhưng theo dì Sáu, cũng chừng một, hai năm nữa thôi, mái ấm gia đình dì có rủi ro tiềm ẩn … mất nghề. “ Giờ mua film cũ khó quá, kiếm không ra. Mấy tiệm chụp ảnh, rạp chiếu bóng toàn dùng thẻ nhớ, có còn dùng film cuộn nhựa như xưa nữa đâu. Biết sao được, còn thương cái nghề này lắm nhưng đến lúc phải dừng lại thì cũng chịu thôi … ” – dì Sáu bùi ngùi.

7. Tàu thủy sắt tây chạy bằng dầu hỏa – món đồ chơi đắt giá nhất một thời

Trước những năm đầu thập niên 1990, tàu thủy bằng sắttây là món đồ chơi của nhiều thế hệ trẻ nhỏ mỗi dịp Trung thu. Món đồ chơi tàu thủy làm bằng sắt rất công phu, tỉ mỉ yên cầu kinh nghiệm tay nghề và kinh nghiệm tay nghề mới làm được. Sở dĩ cũng xếp nó vào 1 trong 10 loại đèn Trung thu vì nó cũng được chơi vào dịp Trung thu và cũng đốt bằng dầu hỏa, đêm hôm có ánh sáng và tiếng động cơ rất đẹp và độc lạ.

Tàu thủy làm bằng sắt tây chạy bằng dầu hỏa – đồ chơi đắt giá thời bao cấp

Dù không phải đồ chơi trung thu truyền thống lịch sử nhưng tàu thủy sắt tây là thứ đồ chơi bằng tay thủ công mang đậm tính phát minh sáng tạo của người Việt. Nguyên liệu tạo ra sự những chiếc tàu thủy là vỏ sữa bò, hộp thiếc đã qua sử dụng được rửa sạch, cán phẳng rồi cắt, ghép. Công việc này yên cầu người làm phải khéo tay, kiên trì.

Động cơ của tàu thủy sắt tây nằm trong thân, gồm ba phần : Nồi hơi, bình dầu hỏa và ống dẫn nước. Cấu tạo giống như một tàu hơi nước thu nhỏ, chỉ cần châm vào ít dầu hỏa, thả xuống nước là tàu, đốt lửa hoàn toàn có thể chạy được.

Phía dưới buồng hơi được làm bằng sắt, phía trên phủ những lá đồng mỏng mảnh. Buồng hơi được nối với 2 ống dẫn nhỏ ra ngoài vỏ tàu. Đây chính là tuyệt kỹ để tàu chạy được và có tiếng kêu ” bành bạch ” rất đặc trưnggiốngnhư tàu thật.

Những chiếc tàu thủy làm bằng sắt tây sơn xanh đỏ rực rỡ là một món đồ chơi Trung thu đặc trưng ở Thành Phố Hà Nội thời bao cấp. Không chỉ để tọa lạc, những chiếc tàu này còn chạy được có khói và tiếng động cơ ” bạch bạch ” như tàu thủy thật.

8. Đèn giấy nhún ( lồng đèn giấy xếp )

Đèn giấy nhún là một loại sản phẩm được bày bán rất nhiều trên thị trường, và mẫu mã cũng khá phong phú. Loại lồng đèn này rất đơn thuần và dễ làm. Chỉ với 1 tớ giấy màu và ít hồ dán là bạn hoàn toàn có thể xếp ngay được một cái lồng đèn xinh xinh đáng yêu chơi trung thu rồi nhé. nếu con bạn thương mến mẫu mã đèn lồng này, bạn hoàn toàn có thể sẵn sàng chuẩn bị vài nguyên liệutờ giấy màu, bìa cứng, dây chỉ là có thểtự tay làm cho con mình một chiếc nhé.

Lồng đèn giấy nhún lồng đèn trung thu bằng giấy màu xếp truyền thống lịch sử

Đèn lồng giấy nhún được các bé gái thương mến

Cách làm đèn giấy nhún này rất đơn thuần nên hay được các bé gái khéo tay tự mua giấy màu về làm để chơi Trung thu. Hướng dẫn và nhiều mẫu mã khác nhau có rất nhiều trên mạngchỉ cần search là ra ngay.

9. Đèn hoa đăng

Theo dân gian thì hoa đăng ( đèn hoa ) là những chiếc đèn được thắp sáng là biểu trưng của trí tuệ sáng suốt và sự thanh cao thoát tục. Khi thả đèn hoa đăng, tất cả chúng ta đốt lên ngọn đuốc trí tuệ cúng dường chư Phật, tôn vinh những giá trị ý thức, giá trị tâm linh của người Nước Ta trong những ngày lễ lớn.

Đèn hoa đăng cấu trúc khá đơn thuần, xếp bằng giấy màu thành hình giống bông hoa sen, ở giữa cắm nến và được thả trôi trên sông vào đêm rằm hàng tháng, các ngày lễ lớn và đặc biệt quan trọng là Tết Trung thu.

Trung thu là đêm rằm tháng 8 nên hoạt động giải trí không hề thiếu là thả đèn hoa đăng và ước nguyện

Thả đèn hoa đăng còn mang ý nghĩa cầu an, cầu siêu cho chư vị hương linh nương nhờ ánh sáng đó mà vãng sanh về cõi lành.

Những ánh đèn hoa đăng trôi trên sông mang theo ước nguyện của mọi người sáng rực lên tạo thành khoảng trống ấm cúng, nghệ thuật và thẩm mỹ và giàu truyền thống cuội nguồn. Mỗi ngọn đèn hoa đăng tựa như ánh sáng xóa hết mọi khổ đau, một lời cầu nguyện cho đời sống an lành, quốc tế độc lập và trái đất được ấm no mở ra một tương lai tốt đẹp.

Những ngọn đèn hoa đăng nhiều màu lộng lẫy trên sông là nét truyền thống lịch sử đăng trưng của nhiều nước thuộc lưu vực sông Mê Kong

Hoa đăng không chỉ là nét đẹp văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử, mà còn mang ý nghĩa tâm linh, giá trị ý thức của cả một dân tộc bản địa. Không chỉ lôi cuốn khách du lịch Nước Ta, hoạt động giải trí này còn nhận được sự yêu quý của rất phần đông khách du lịch quốc tế, những người muốn thưởng thức khoảng trống lộng lẫy huyền ảo của văn hóa truyền thống, của truyền thống lịch sử dân tộc bản địa mà bạn hiếm khi nào có thời cơ thưởng thức nơi đô thị phồn hoa. Nếu có thời cơ về thăm Hội An đúng dịp trung thu, hoặc ngày rằm, thì đừng quên tham gia vào hoạt động giải trí mê hoặc này diễn ra hàng đêm nhé.

10. Các loại đèn truyền thống cuội nguồn tự làm giấy kiếng màu và tre

Muôn dạng muôn màucácý tưởng phát minh sáng tạo đèn khác của lớp trẻ 7 x, 8 x rất lâu rồi : Đèn cá chép vàng, đèn hoa sen, đèn bươm bướm, đèn tàu thủy, đèn con gà, đèn thiên nga…

Tuổi thơ của thế hệ 8 x chúng tôi là những đêm trăng rằm chân trần cầm những chiếc đèn lồng khung tre tự chạy quanh xóm trong tiếng trống lân rộn ràng thôi thúc. Tuổi thơ chúng tôi là những đêm Trung thu nao nức ham chơi quên cả lối về. Còn gì vui hơn khi được nô đùa dưới ánh trăng treo lơ lững giữa khung trời trong xanh nơi làng thanh thản yên ả. Ngõ xóm lộng lẫy ánh đèn, người lớn xong chuyện đồng áng ngồi uống bát nước chè xanh ngắm trăng. Trẻ con thì tự do vui rong ruỗi khắp nẽo đường quê.

Những chiếc đèn tự làm dù méo mó, xấu xí nhưng đầy ắp niền vui và tiếng cười

Hồi đó mỗi khi đến mùa trung thu là lũ trẻ trong xóm rối loạn cả chục ngày liền. Riêng chuyện dán đèn lồng thôi cũng đã thấy vui rồi. Chúng tôi tập trung chuyên sâu lại, chia nhóm, phân công việc làm. Vừa tan học về cất sách vở là bọn trẻ xúm lại trên một khoảng chừng sân nhà nội. Mỗi đứa mỗi việc, đứa vốt tre làm khung, đứa cắt giấy màu, đứa bôi hồ, đứa dán, tiếng cười nói rối loạn cả một khoảng chừng trời. Những chiếc đèn lồng bằng giấy bồi, giấy kính mà bọn trẻ chúng tôi tận dụng xin về để trông rất vụng về, nhưng hồi đó ai thấy cũng đẹp cũng vui sướng vô cùng.

Trên đây là tổng hợp 10 loại đèn Trung thu truyền thống lịch sử xưa, thời của thế hệ 7 x, 8 x về trước. Nhiều loại đèn thời nay không còn nữa hoặc rất ít Open. Mong rằng qua đó sẽ tàng trữ lại, truyền cảm hứng có lớp trẻ ngày này nhằm mục đích duy trì những nét đẹp truyền thống cuội nguồn khi xưa.

ĐÈN LỒNG TRUYỀN THỐNG BÁN TRÊN TIKI:

ĐÈN LỒNG TRUYỀN THỐNG BÁN TRÊN TIKI :

Các loại đèn truyền thống cuội nguồn giấy kiếng và đèn ông sao có bán trên Tiki