Đồng bào Chăm ( Ninh Thuận ) ra mắt quá trình làm gốm Bàu Trúc tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc bản địa Nước Ta

( LVH ) – Trong 2 ngày ( 25-26 / 7 ), các nghệ nhân dân tộc Chăm đến từ làng gốm Bàu Trúc ( thị xã Phước Dân, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận ) sẽ trình làng tới hành khách tiến trình làm gốm trải qua hoạt động giải trí chuyên đề “ Giai điệu từ đất ” trong chuỗi hoạt động giải trí tháng 7 “ Mùa hè trong em ” tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc bản địa Nước Ta ( Đồng Mô, Sơn Tây, TP. Hà Nội ).

Để tạo ra loại sản phẩm gốm, phải thực thi qua nhiều quy trình, trong khuôn khổ hoạt động giải trí “ Giai điệu từ đất ” các nghệ nhân làng gốm Bàu Trúc đã ra mắt tới hành khách các quy trình để tạo ra một sản phảm gốm hoàn hảo.

Lựa chọn đất sét là một khâu tương đối quan trọng, nó quyết định hành động sự thành bại của quy trình chế tác mẫu sản phẩm. Nguyên liệu làm gốm của người Chăm làng Bàu Trúc gồm : đất sét, cát, nước ngọt ; trong đó đất sét ở làng Bàu Trúc với độ kết dính đặc biệt quan trọng góp thêm phần quan trọng tạo nên sự độc lạ cho loại sản phẩm gốm Bàu Trúc.

Nghệ nhân Đàng Thị Hoa ( 45 tuổi ) đang thực thi nhồi đất sét

Đất sét khi đem về thực thi ngâm, đổ nước ngập lên hàng loạt lượng đất sét, thời hạn ngâm khoảng chừng 12 tiếng, sau đó đưa đất lên khỏi hố ngâm để trộn đất và nhồi đất, nguyên vật liệu để thực thi hai khâu này là sự phối hợp của đất sét – cát – nước ngọt. Cát ở đây là loại cát mịn hạt, ở vùng gần bờ sông, cát chính là độ ánh li ti của áo gốm, một cụ thể có tầm quan trọng không kém. Tỷ lệ trộn đất : 2 cát – 1 đất, không được quá nhiều cát hay nhiều đất sét mà cần có sự đong đếm khôn khéo, đó cũng là kinh nghiệm tay nghề lâu năm của người thợ gốm thạo nghề. Trộn xong là nhồi đất. Nhồi đất chia làm hai quá trình : nhồi đất bằng chân và nhồi đất bằng tay. Nhồi là cách vô hiệu tạp chất tránh thực trạng gẫy, đổ loại sản phẩm khi tạo dáng ; đồng thời là cách để các nguyên vật liệu ( đất sét, cát, nước ngọt ) hòa quyện vào nhau nhằm mục đích đạt độ dẻo lý tưởng.

Em Đàng Thị Vĩnh Thy ( 15 tuổi ) – con gái út của cô Đàng Thị Hoa cũng theo nghề làm gốm theo sự hướng dẫn của mẹ

Công đoạn nặn hình dáng gốm

Nếu đào đất là một kỹ thuật đặc biệt quan trọng, cách ngâm đất là một đặc trưng thì cách trộn, nhồi đất và cát cũng bộc lộ một đặc trưng riêng không liên quan gì đến nhau. Điều đó có nghĩa là tổng thể các khâu đều xuất hiện quan trọng nhất định và để tạo nên loại sản phẩm gốm thì cần phải có sự link hài hòa toàn bộ các khâu nêu trên.

Tiếp đó là quy trình tạo dáng, nặn hình gốm. Chính công đoạn này những giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật của gốm Chăm Bàu Trúc được khẳng định chắc chắn rõ nét. Tạo dáng gốm gồm : nặn hình, trang trí, miết láng và tu sửa gốm.

Những người thợ gốm Bàu Trúc tạo hình gốm bằng tay, không phải bàn xoay. Họ đi giật lùi xoay quanh khối đất và nặn hình thay vì đặt nó lên bàn xoay. Bằng đôi tay mềm mại và mượt mà cùng với những động tác vừa uyển chuyển, vừa nhanh gọn đã tạo nên những “ hình hài gốm ” phong phú, tinh xảo lại rất hài hòa. Dụng cụ hỗ trợ cho việc làm gốm cũng rất đơn giản và giản dị : đó là cái hòn kê, là những vải cuộn, vòng quơ, vòng cạo … dùng để chà láng thân gốm, chải láng, cạo mỏng dính,…

Công đoạn trang trí hình dáng gốm

Còn về hoa văn cũng được tạo nên từ những đồ vật cũng giản đơn, sơ sài không kém : đó là vỏ sò để dập lên thân gốm, là que sắt, là cây cọ, là ruột cây viết mực để vẻ những đường tròn quanh thân áo gốm, hay vẽ những hình tam giác, hình hoa lá, cỏ cây ; là cái răng lược đã hỏng để trang trí những vạch sóng nước, là móng tay, là hoa thực vật để trang trí xen kẽ vào nhau tạo nên những hình khối thích mắt và lạ lẫm …

Các nghệ nhân tài hoa đã tạo ra những mẫu sản phẩm tròn, đều như nhau, họ khôn khéo khi trang trí, họa tiết hòa giải, đối xứng, chỉ với những công cụ làm đơn thuần, thậm chí còn thô sơ nhưng bằng bàn tay thẩm mỹ và nghệ thuật, các nghệ nhân đã cho sinh ra những loại sản phẩm gốm thích mắt và độc lạ.

Gốm Chăm Bàu Trúc kiêng kỵ các loại hoa văn hình động vật hoang dã, hình người. Họ ý niệm rằng vẽ hình người, hình động vật hoang dã lên gốm và khi đem gốm nung thì cũng như đem hình người, hình động vật hoang dã lên giàn thiêu trong đám tang người Chăm Bàlamôn ( vì người Chăm làng Bàu Trúc là hội đồng người Chăm Ahier theo tục hỏa táng ).

Chuẩn bị hoàn thành xong mẫu sản phẩm

Cuối cùng là nung gốm. Nung gốm là một quy trình tiềm ẩn những kỹ thuật quan vừa quyết định hành động chất lượng của loại sản phẩm gốm vừa khẳng định chắc chắn những giá nghệ thuật và thẩm mỹ biểu lộ trên áo gốm. Gốm Bàu Trúc được nung lộ thiên nên trước khi xếp gốm, người thợ phải xếp các nguyên vật liệu nung ( củi, rơm, trấu ) thành những lớp nền nhất định. Tiếp theo việc xếp gốm, phủ lên mặt phẳng một lớp rơm dày, tiếp đó họ đổ thêm một lớp trấu mỏng mảnh lên mặt rơm và dùng cây đòn dài đập nhẹ đều làm cho lớp rơm trên lò gốm có độ xốp, kết chặt lại với nhau.

Lò nung được đốt lúc về chiều khi trời êm gió hoặc gió nhẹ, để lò nung có nhiệt độ đều đặn, không thay đổi, thường chọn hướng đốt lò nung theo chiều ngược gió nhằm mục đích tránh hướng gió thổi mạnh làm cho nguyên vật liệu rơm, củi cháy quá nhanh không kịp nung chín gốm, tránh được sức gió thổi mạnh bay lớp tro rơm trên mặt phẳng lò, lớp tro sẽ giữ và hấp thụ được nhiệt độ để nung chín gốm.

Một số mẫu sản phẩm gốm Bàu Trúc được tọa lạc trình làng tại chương trình

Sắc màu loang lổ là một trong những yếu tố quan trọng góp thêm phần tô điểm cho gốm Chăm Bàu Trúc

Nếu có nhu yếu trang trí, nhuộm màu thực vật cho áo gốm, thì ngay khi gốm đã chín, lò còn nóng, người thợ gốm dùng cây dài móc, đưa từng cái gốm ra ngoài lò để trang trí. Nếu không có nhu yếu trang trí thì lò gốm khi đã nung chín phải để đến khi lò cháy hết nguyên vật liệu, nguội hẳn thì mới đưa gốm ra khỏi lò nung.

Giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ được tạo ra ở quy trình nung gốm chính là cách rắc màu lên áo gốm, đó là sự phun màu tự nhiên với phương pháp tự do và ngẫu nhiên. Vì vậy áo gốm được trang trí bằng sắc màu sôi động – sắc màu loang lổ. Chính sắc màu này là một trong những yếu tố quan trọng góp thêm phần tô điểm cho gốm Chăm Bàu Trúc.

Du khách theo dõi các quy trình tạo ra mẫu sản phẩm gốm Bàu Trúc…

Chiêm ngưỡng và mua những loại sản phẩm làm từ gốm Bàu Trúc

Để tạo ra những mẫu sản phẩm gốm trải qua nhiều quy trình yên cầu kỹ năng và kiến thức, sự góp vốn đầu tư, ngoài những là kinh nghiệm tay nghề và kinh nghiệm tay nghề khôn khéo, điêu luyện. Họ – những người thợ gốm dân gian không qua trường học, nhưng đã mang đến những loại sản phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật độc lạ, đặc trưng rất là riêng không liên quan gì đến nhau, không lẫn vào đâu của gốm Bàu Trúc. Đó cũng là những gì hành khách hoàn toàn có thể cảm nhận được khi hòa mình vào khoảng trống làng gốm Bàu Trúc tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc bản địa Nước Ta.

Hải Yến