Ở làng Nagoro, số lượng hình nộm áp đảo số người thật
Ý tưởng độc đáo
Nagoro là ngôi làng nhỏ hẻo lánh, heo hút, nằm sâu trong thung lũng Shikoku ở Nhật Bản. Nagoro giống như nhiều ngôi làng ở nông thôn Nhật Bản khác, do quá trình phát triển đô thị và già hóa dân số, những người trẻ tuổi bỏ nông thôn ra thành thị để tìm kiếm việc làm và điều kiện kèm theo sống tốt hơn, để lại một lớp thế hệ người lớn tuổi rất ít tại nơi này.
Ở tuổi 65, bà Ayano là một trong những cư dân… trẻ nhất ở làng Nagoro. Bà là người sinh ra và lớn lên ở đảo, nhưng chuyển đến sống và thao tác ở thành phố Osaka trong thời gian dài. Sau đó, vì muốn rời xa chốn thành thị đông đúc bà Tsukimi Ayano trở về nơi chôn rau cắt rốn để sinh sống, nhưng bà nhận thấy ngôi làng của mình ngày càng hiu quạnh giống như một thị xã ma.
“Khi tôi còn là một đứa trẻ, dân cư ở ngôi làng lên tới hàng trăm người. Nhưng vào thời gian khi tôi quay trở lại cách đây hơn 10 năm, Nagoro có vẻ như đã gần biến mất khỏi nền văn minh. Ngôi làng trở nên hoang vắng, buồn bã, ảm đạm đến cô quạnh”, bà Ayano tâm sự.
Chính vì vậy, bà đã nghĩ ra cách khiến cho thị trấn trở nên “đông đúc” hơn bằng cách làm ra những con búp bê có kích thước như người, sửa chữa thay thế sửa chữa sửa chữa cho những dân làng đã rời khỏi đây hay đã qua đời. Trong những bộ phục trang sặc sỡ, đầy màu sắc, những con búp bê vải xuất hiện khắp nơi trong thị trấn với những hình dáng, tư thế khác nhau, tái hiện lại đời sống của người dân trên đảo. Hiện tại, số lượng búp bê còn lớn hơn rất nhiều so với số lượng dân cư sống tại ngôi làng Nagoro.
Ở trạm xe bus nơi không còn chuyến xe nào ghé qua
Mỗi ngày, việc làm của bà Tsukimi Ayano là đi vòng quanh làng để thăm nom những tác phẩm do chính mình làm ra. Bà cũng vui tươi nghênh đón du khách và giới thiệu với họ về những con búp bê đặc biệt quan trọng quan trọng này.
Dân cư thưa thớt giờ đây Nagoro chỉ còn khoảng chừng 35 nhân khẩu. Nhưng bù lại, ngôi làng này tràn ngập những dân cư khác là hơn 350 trăm tác phẩm nghệ thuật búp bê “bù nhìn” với kích cỡ như người thật nằm rải rác khắp nơi trong làng, được tạo ra từ bàn tay tài hoa của bà Ayano.
Hơn 14 năm trước, sau khi cha của bà Ayano qua đời, bà quyết định hành động làm một búp bê trông giống với hình ảnh của người cha đã khuất để giữ vườn và xua đuổi lũ chim sà xuống ăn hạt giống trên cánh đồng của gia đình. Dần dần, công việc này trở thành đam mê của bà, bà Ayano không ngừng làm những con bù nhìn tiếp theo và đặt khắp nơi trong làng.
“Tôi làm con bù nhìn tiên phong là để xua đuổi lũ chim liên tục phá hạt giống trên cánh đồng của tôi. Nhưng sau đó tôi đã làm thêm vài con khác sau khi người hàng xóm qua đời. Tôi nhớ hàng xóm nên làm hình nộm giống bà ấy đặt trước cửa nhà để hoàn toàn có thể nói chuyện mỗi ngày như trước đây”.
Từ đó mỗi khi trong làng có người qua đời, hay ai đó lại rời đi nơi khác, bà Ayano sẽ làm con búp bê để thay thế cho vị trí người đó. “Một số người có ông bà đã mất muốn nhìn thấy lại hình ảnh người thân của mình. Vì vậy những chú bù nhìn này còn tiềm ẩn cả ký ức,” ông Osamu Suzuki, một người dân trong làng chia sẻ.
Mỗi búp bê mang hình dáng khác nhau, bộc lộ sắc thái cảm xúc riêng biệt, mặc phục trang riêng, được coi như đại diện thay mặt cho linh hồn của những người từng sống trong làng. “Theo thời gian, ngày càng có nhiều người trong làng qua đời, tôi liên tục làm thêm những con bù nhìn này để tưởng niệm đến họ. Những hình nhân này gợi nhớ lại những kỷ niệm trước kia về những người đã từng sống trong làng, giúp tôi bớt cô đơn hơn trong những ngày tháng cuối đời”, bà nói.
Sống chỉ để… chăm nom bù nhìn
Bà Ayano mất khoảng 3 ngày để hoàn thành xong xong một con búp bê bù nhìn. Tất cả búp bê được làm bằng rơm, vải, gỗ, dây thép và quần áo cũ nên sau một thời gian đều cần thay mới.
Trường học đã đóng cửa, hình nộm ngồi trên bàn học sinh
Bước đầu tiên bà sẽ làm khuôn mặt với một miếng vải hình vuông vắn màu trắng và khôn khéo dùng khuy áo tạo thành mắt, thêu miệng, mũi, tóc, tai để làm thế nào búp bê giống với hình dáng người định làm nhất. “Phần khó nhất khi làm một búp bê rơm đó chính là biểu lộ được khuôn mặt và cảm xúc của búp bê. Trong đó, đôi môi là bộ phận khó làm nhất. Chỉ cần một đường khâu nhỏ cũng có thể khiến khuôn mặt búp bê cười thành vẻ mặt giận dữ”, bà Ayano tâm sự về phương pháp làm ra những chú búp bê rơm của mình.
Đối với phần tay và chân bà dùng hai thanh gỗ đặt hình chữ thập để định hình, dùng bông để nhồi vào bên trong sau đó quấn dây thép để định hình và cuối cùng là mặc quần áo cho chúng rồi mang đặt hình người vào vị trí mà bà đã tưởng tượng trước. Có những hình nộm được mặc khăn choàng hay những bộ kimono phức tạp, đẹp đẽ, nhưng cũng có những con bù nhìn đi ủng cao su, mặc quần và áo gió của nông dân, đeo găng tay trắng hay đội mũ lưỡi chai…
Người phụ nữ cao tuổi này tái hiện lại nhịp sống trong làng bằng cách sắp đặt những chú bù nhìn của mình trong tư thế đang làm việc ngoài đồng, trong lớp học, ngồi chơi trên cây. Búp bê cũng xuất hiện ở mọi con đường xung quanh làng hay ở trong nhà. Có cả những chú búp bê ngày ngày ngồi đợi những chuyến xe bus không bao giờ tới ở trạm xe đầu làng.
Không có đứa trẻ nào còn sống trong làng. Trường làng đã phải đóng cửa từ năm 2012 sau khi hai học viên cuối cùng tốt nghiệp. Ngôi trường này hiện trở thành nơi tọa lạc những chú búp bê bù nhìn của bà Ayano. Dọc hành lang, hay trong những phòng học đều có búp bê từ học viên đang ngồi ngay ngắn trên bàn, đến giáo viên đứng giảng bài và thậm chí còn có cha mẹ ngồi bên dưới lớp theo dõi con học.
Bà Ayano thường làm những con bù nhìn mới để thay thế cho những con bù nhìn cũ bị hư hại do đặt ngoài trời chịu tác động ảnh hưởng của mưa gió. “Tôi chỉ nghĩ tới việc chăm sóc những con bù nhìn rơm ấy thôi, chúng như những đứa con của tôi vậy”, bà Ayano nói trong bộ phim tài liệu mang tên Thung lũng Búp Bê, nói về ngôi làng Nagoro nhỏ bé.
Khách du lịch cũng mở màn tới đây. Họ bị lôi cuốn bởi đoàn “đại biểu” bất động đứng dọc con đường dẫn tới làng, cạnh tấm biển đề chữ “Làng bù nhìn”.
Mỗi ngày, công việc của bà Tsukimi Ayano là đi vòng quanh làng để thăm nom các tác phẩm
Mục đích cao quý và giàu ý nghĩa nhân văn, tuy nhiên những con búp bê rơm có mặt ở khắp mọi nơi đôi khi cũng gây ra sự đáng sợ nhất định, đặc biệt là trong đêm tối. “Có khá nhiều khách du lịch tới thăm làng Nagoro vì hiếu kỳ và muốn chiêm ngưỡng những tác phẩm của tôi. Tôi nghĩ mọi người sẽ thú vị và muốn chụp ảnh kỷ niệm nên tôi đặt khá nhiều búp bê ở phía lối vào của ngôi làng. Song dường như, không phải tổng thể mọi người đều thích búp bê của tôi. Nếu không được báo trước, một số ít ít người có thể cảm thấy sợ hãi vì chúng trông như thật”, bà Ayano nói.
Bà Ayano nói trong tiếc nuối: “Dù mong muốn của tôi là ngôi làng sẽ sống lại một lần nữa nhưng tôi gật đầu rằng điều đó sẽ không thể xảy ra. Chỉ trong vòng 10 – 20 năm nữa thôi, sẽ chẳng còn ai sống trong làng nữa. Điều này thật buồn nhưng thời gian vẫn đang trôi và chúng tôi phải chấp nhận rằng đây cuộc sống buộc phải diễn ra như vậy”.
Ở tuổi hơn 70, bà Ayano vẫn miệt mài duy trì nụ cười làm búp bê trong suốt hơn chục năm qua. Với bà, mỗi con búp bê mang tới cảm xúc duy trì cuộc sống hàng ngày và để lấp đầy khoảng trống cho những người đã không còn sống trong ngôi làng hẻo lánh này. Cũng có một số người ở vùng khác đến Nagoro thăm quan và học cách bà tạo ra những con búp bê to bằng người thật này để làm những hình nộm tương tự trong những ngôi làng sắp bị xóa khỏi trên khắp quốc gia Nhật Bản.
Thương Mến
