Cách tự làm một tạp chí cho riêng mình

Xin chào!

Một số bạn hữu trên Spiderum có biết việc mình từng tự làm một tạp chí, một kiểu self-published zine. * Sorry vì đã nói nhiều về việc này! *

Nếu bạn không chỉ thích viết, mà còn thích phát minh sáng tạo hình ảnh thì mình nghĩ làm tạp chí là thú tiêu khiển tương thích cho bạn đấy.

Trước hết, vì sao lại là tạp chí ?

Nếu có dịp tự tay làm tạp chí, bạn sẽ nhận ra nó chí không đơn thuần là một phương tiện đi lại san sẻ thông tin, mà còn giúp tất cả chúng ta xử lý một nhu yếu cố hữu : phát minh sáng tạo để bộc lộ mình.

Về thực chất, đó là ban phát cho tâm lý trong đầu mình một hình hài vật chất để phô bày trước người khác. Thông qua đó, gửi đi một thông điệp. Viết văn, làm thơ hoặc vẽ tranh hoàn toàn có thể giúp mình thao tác đó, thì làm tạp chí cũng vậy.

Jeremy Leslie, giám đốc phát minh sáng tạo của magCulture, cũng từng nói :

Tạp chí tuyệt vời ở thực chất ” hữu cơ ” của nó. Không giống với những ấn phẩm khác, tạp chí là một thực thể không ngừng tiến hóa, luôn thay da đổi thịt qua mỗi lần xuất bản.

Mình rất ưng ý với quan điểm này. Tạp chí khác với sách ở chỗ nó không gò bó bạn vào một thể loại hay chủ đề nào cả. Nó mở ra vô tận những năng lực bộc lộ khác nhau. Tạp chí được cho phép bạn điều tra và nghiên cứu, suy nghiệm và tranh luận có chiều sâu. Nhưng trải qua những số lượng giới hạn vật lý của nó ( số lượng chữ, số lượng trang ), tạp chí cũng ngăn bạn sa lầy vào một ý tưởng sáng tạo nào đó. Nó vừa phản ánh những chuyển biến của xã hội, vừa phản ánh những chuyển biến trong nhận thức của người triển khai qua mỗi tuần, mỗi tháng. Vì thế nó rất ” sống ” chứ không hề ” chết “.

Đọc thêm :

Các bước làm một tạp chí :

Quy trình làm tạp chí của mình gồm 5 bước, tạm đặt là : ( 1 ) Concept, ( 2 ) Structure, ( 3 ) Content, ( 4 ) Editorial design và ( 5 ) Publishing. Dưới đây mình sẽ trình diễn đơn cử những gì cần làm trong từng phần.

Có lẽ nên dùng từ ý niệm, sẽ diễn đạt toàn vẹn hơn nghĩa của từ concept. Đó là những gì cơ bản nhất của tạp chí, không riêng gì về nội dung mà còn về hình thức.

Để xác lập ý niệm, thường bạn sẽ phải vấn đáp những câu hỏi như l àm để làm gì và l àm cho ai đọc. Cá nhân mình làm tạp chí trước hết vì sở trường thích nghi chứ không vì kiếm tiền, và cho mình ( và bè bạn ) chứ không ai khác.

Tiếp đó, bạn sẽ phải vấn đáp cho câu hỏi nội dung thế nà o và hình thức thế nào.

Về nội dung, ý niệm của một tạp chí được biểu lộ ở hai mức độ : sơ cấp và thứ cấp. Ý niệm sơ cấp là ý thức chung của một tạp chí, cố định và thắt chặt và ít đổi khác qua thời hạn. Ý niệm thứ cấp là chủ đề của mỗi số tạp chí, khác nhau qua mỗi lần xuất bản.

Chẳng hạn, tạp chí của mình có tên là Becoming. Lựa chọn tên này là vì mình muốn sự tăng trưởng về nội dung và hình thức của tạp chí sẽ song hành với sự trưởng thành trong nhận thức và kiến thức và kỹ năng của mình.

Nó sẽ là tấm gương phản chiếu quốc tế như mình thấy – một quốc tế đa dạng chủng loại phong phú, không ngừng hoạt động. Và bản thân mình cũng không ngừng khác đi, giống như câu nói của Heraclitus : ” Không ai hoàn toàn có thể tắm hai lần trên cùng một dòng sông “. Mình muốn Becomingsẽ ” sống ” cùng với mình. Mỗi năm mình làm bốn số, thì đến cuối đời mình sẽ có một xấp dày cộm hàng trăm số, như di cảo vậy.

Và đó là ý niệm sơ cấp về tạp chí này.

Đọc thêm :

Cũng theo đó, hoàn toàn có thể đoán được ý niệm thứ cấp là những tư tưởng, tình cảm điển hình nổi bật nhất của mình trong một quy trình tiến độ sống nhất định. Chẳng hạn, mình triển khai số tiên phong vào cuối năm năm nay. Đó là thời gian mình rất đơn độc và chỉ ở một mình. Nên mình chọn chủ đề là In Isolation.

Số tiếp theo mình thực thi vào giữa năm 2017. Đó là lúc mình rơi vào những tình thế lưỡng nan, như thể come out hay giữ kín chuyện mình thích con trai với ba mẹ, nên liên tục học ĐH hay nên bỏ, nên phẫu thuật thẩm mỹ và nghệ thuật hay nên hài lòng với ngoại hình hiện có. Thế là mình tính đặt chủ đề cho số này là Dilemma. Nhưng sau đó mình đọc một truyện ngắn có tên là Cổ tích cho những kẻ dự phần, có một đoạn mình rất thích :

Đã từ lâu tôi từ bỏ dự tính tìm một câu truyện cổ tích cho mình, một khi đã vượt qua ranh giới thì còn có ranh giới nào phía trước nữa đâu ? Chỉ còn cách đi tiếp hoặc dậm chân tại chỗ nhìn lại cái đường biên mình đã leo qua mà hụt hẫng.

Đồng thời, khi ấy mình rất thích bài Space Oddity của David Bowie, nói về một phi hành gia ngoài hành tinh mất liên kết với toàn cầu. Có đoạn : ” Planet Earth is blue, and there’s nothing I can do “. Thế mà mình chọn chủ đề là Line Crossed.

Và đó là những ví dụ về ý niệm thứ cấp.

Về hình thức, bạn phải xác lập tương tự như : Những đặc thù hình ảnh, bố cục tổng quan, phông chữ nào thì cố định và thắt chặt, không được phép biến hóa. Còn những đặc thù nào thì được làm mới qua mỗi số.

Không chỉ vậy, bạn cũng phải xác lập kích cỡ, số trang và nhất là phương pháp phát hành nữa. Về điểm này, mình có 1 số ít góp ý như sau :

– Không nên in vì ngân sách đắt đỏ < p > và phải khám phá nhiều về giấy, kỹ thuật in, cách đóng gáy, cách gấp nếp… Có thể in một, hai bản cho bè bạn xem thôi. < / p >

– Nếu trang nghiêm muốn phát hành thoáng rộng ấn phẩm, nên khám phá kỹ về góc nhìn pháp lý của xuất bản. Những gì mình san sẻ ở đây chỉ vận dụng cho một dự án Bất Động Sản nhỏ tựa như như kỷ yếu lớp mà thôi.

– Đơn giản và thuận tiện nhất theo mình là tạo ấn phẩm số định dạng pdf và phát hành bằng những nền tảng tự xuất bản như Issuu, Joomag hay Flipsnack. Mình sẽ nói thêm về chúng ở phần Publishing.

Trên đây là những gì đáng nói của khâu hình thành ý niệm. Tiếp đây, mình sẽ nói về khâu cấu trúc tạp chí.

Kết cấu tạp chí, hay nói một cách dễ hiểu hơn, là tổ chức triển khai, lập kế hoạch nội dung. Lúc này, mình phải xử lý các yếu tố :

Tạp chí gồm những phần / phân mục nào ?

Những phần / phân mục này được sắp xếp theo trình tự nào ?

Mỗi phân mục gồm bao nhiêu bài viết ?

Các bài viết được sắp xếp thế nào ?

Tất nhiên mỗi tạp chí sẽ có một cấu trúc riêng. Khi làm tạp chí Becoming, mình có tìm hiểu thêm cấu trúc của tạp chí Zembla.

Đọc thêm :

Và khi nhìn nhận lại hàng loạt những loại nội dung mình hoàn toàn có thể viết và thích viết, mình quyết định hành động tổ chức triển khai nội dung tạp chí của mình như sau :

Câu chuyện tổ chức triển khai nội dung không phải chỉ là câu truyện về bài viết, mà còn là câu truyện về cách trình diễn và điều phối dự án Bất Động Sản.

Về cách trình diễn, nó tương quan mật thiết đến quy trình dàn trang ( pagination ). Khi làm dàn trang, phải chú ý quan tâm đến nhịp điệu và tiết tấu của việc đọc sao cho đọc giả không bị mệt hoặc nhàm chán. Điều đó quyết định hành động bởi cách sắp xếp các loại nội dung theo tỷ suất hình và chữ.

Với những ai có dự tính in ấn, dàn trang lại càng quan trọng. Phải nắm được những điểm cơ bản nhất, như số trang phải là bội số của 4 ví dụ điển hình. Phần này thiên kề kỹ thuật in ấn nên mình sẽ không bàn nhiều.

Khi thao tác trong một team, tổ chức triển khai nội dung phải gắn liền với điều phối dự án Bất Động Sản để bảo vệ mọi thứ ăn khớp với nhau về trình tự thời hạn. Vì ngay cả chỉ một bài viết cũng phải có sự phối hợp giữa người làm chữ, người làm hình, người sắp xếp chúng lại với nhau, người thanh tra rà soát lỗi…

Tuy nhiên, khi làm một mình, tất cả chúng ta chỉ cần tự cân chỉnh thời hạn của chính mình sao cho tạp chí xuất bản đúng thời gian dự trù làđược.

Tiếp theo đây là khâu sản xuất nội dung.

Thông thường ở một tòa soạn, người ta sẽ có kế hoạch nội dung trước rồi mới phân công bài vở cho biên tập viên. Nhưng cách tiếp cận của mình khi tự làm tạp chí thì hơi khác một chút ít. Trước khi nghĩ đến cấu trúc, thậm chí còn trước khi nghĩ đến chủ đề cho 1 số ít tạp chí, mình phải có trong tay tối thiểu 50% số lượng bài viết. Từ những bài viết đã có, mình sẽ nghĩ về chủ đề và kế hoạch nội dung cho số mới.

Lúc này, theo kế hoạch, nếu còn thiếu những bài nào thì mình sẽ viết những bài đó. Ngay từ nhỏ mình đã thích viết, nên việc này không đến nỗi khó khăn vất vả.

Tuy nhiên, nội dung ở đây không chỉ là chữ mà còn là hình, ảnh chụp ( photo ) hoặc tranh vẽ minh họa ( illustration ).

Nếu tự chụp ảnh được hoặc tự vẽ được thì quá tốt. Còn không thì đành tìm trên mạng hoặc đi xin bè bạn. Lúc này, một yếu tố phát sinh là yếu tố bản quyền. Vì yếu tố này mà mình và thằng bạn giận nhau một thời hạn, nên mình sẽ viết hẳn về nó trong một bài khác.

Sau khi đã có chữ, có hình và biết trình tự sắp xếp trang, giờ là lúc bắt tay vào việc phong cách thiết kế trang tạp chí.

Để phong cách thiết kế trang tạp chí, trước hết bạn cần một cái máy tính và một ứng dụng desktop publishing ( DTP ). Làm tạp chí là một dự án Bất Động Sản DTP khá lớn, do đó mình nghĩ nên dùng một ứng dụng high-end như Adobe Indesign.

Để sử dụng được Adobe Indesign, mình gợi ý bạn tìm YouTube hoặc Google với từ khóa ” Indesign tutorial “. Có series Live Editorial Design này của Adobe cũng khá hay :

InDesign không khó học. Mình nghĩ chỉ cần hai tuần là đủ để làm một tạp chí. Tuy nhiên, biết sử dụng ứng dụng chỉ là biết dùng công cụ mà thôi. Còn phong cách thiết kế giỏi hay không nhờ vào nhiều vào kiến thức và kỹ năng của mình.

Và để bổ trợ kỹ năng và kiến thức, chẳng gì bằng đọc sách. Mình gợi ý 2 đầu sách cực hay về editorial design mà các bạn nên tìm đọc. Đó là cuốn Editorial design : Digital and Print ( năm trước ) của Cath Caldwell và Yolanda Zappaterra và The Newspaper Designer’s Handbook ( 2012 ) của Tim Harrower và Julie Elman.

Ngày trước, khi mình làm tạp chí, mình không có nhiều kiến thức và kỹ năng về phong cách thiết kế đồ họa, nên đa phần là bắt chước. Bây giờ xem lại loại sản phẩm của mình thực sự thấy hơi xấu hổ. Mong các bạn có xem thì không chê.

Trong quy trình làm, bạn cũng hoàn toàn có thể sẽ cần dùng đến những ứng dụng khác thuộc Adobe Creative Suite để tương hỗ, như Adobe Photoshop hoặc Adobe Illustrator ví dụ điển hình.

Sau khâu này, tạp chí của bạn sẽ dần thành hình, trở nên chi tiết cụ thể hơn :

Và khi đã có một bản pdf của tạp chí, giờ đã đến quy trình ở đầu cuối : xuất bản.

Thực ra, công nghệ tiên tiến số đã biến hóa đáng kể cách xuất bản tạp chí và theo đó cũng đổi khác luôn cách người ta làm tạp chí, nhất là kể từ khi iPad sinh ra vào năm 2010. Sarah Douglas, Giám đốc phong cách thiết kế của tạp chí Wallpaper * từng nói rằng :

Khi làm tạp chí, chúng tôi luôn tâm lý đến việc nó sẽ hiển thị như thế nào trên giấy in, trên màn hình hiển thị máy tính và trên iPad. Chúng tôi không muốn mang một cách làm vận dụng cho mọi nơi. Chúng phải khác nhau nhưng hỗ trợ cho nhau.

Xu hướng của xuất bản tạp chí ngày này là tích hợp với nhiều nền tảng khác nhau. Và nền tảng sẽ quyết định hành động hình thức của tạp chí. Thường những công ty truyền thông online lớn thiết kế xây dựng hẳn một nền tảng xuất bản cho riêng họ. Chẳng hạn như cách Condé Nast làm để xuất bản Wired, GQvà Vanity Fair vậy.

Còn với người xuất bản độc lập như tất cả chúng ta, những nền tảng như Issuu, Joomag hay Flipsnack mà mình gợi ý ở trên có lẽ rằng là tối ưu nhất.

Chúng được cho phép bạn xem tạp chí trên mobile lẫn desktop, được cho phép bạn san sẻ trên mạng xã hội và thậm chí còn hoàn toàn có thể kiếm tiền từ đó nữa ( tất yếu là khi số lượng người đọc đủ lớn ). Một điểm đáng nói khác là chúng sử dụng Flash tạo hiệu ứng lật trang ( Joomag thậm chí còn còn có cả âm thanh lật trang ), gợi cảm giác tựa như như đang đọc một tạp chí in. Phải thừa nhận là báo giấy không còn ở vị thế duy nhất của nó nữa, nhưng cái cảm xúc của cái thời đại ” hoàng kim ” ngành in ấn mà nó gợi lại vẫn làm tất cả chúng ta nao lòng, phải vậy không ?

Và đây là tạp chí của mình :

Hầu hết các bài viết trong số này mình đều đã đăng ở Spiderum. Các số khác mình đã gỡ ra.

Thật sự cảm ơn bạn rất nhiều nếu bạn đã kiên trì đọc đến tận dòng này. Mình cũng có viết một bài khác về phong cách thiết kế ở đây, nếu cần thì xem nhé :

Trịnh Nhật Tuân